Ostvarivanje dohotka osnovni je cilj poslovanja poljoprivrednog gazdinstva, koji zavisi od niza činilaca proizvodnog procesa.
Da bi se utvrdila visina dohotka, odnosno profita, koji predstavlja merilo efikasnosti korišćenja resursa za proizvodnju određene količine proizvoda (outputa) na poljoprivrednom gazdinstvu, potrebno je napraviti ekonomsku analizu rezultata svake pojedinačne proizvodnje i poslovanja poljoprivrednog gazdinstva u celini.
Osnova za to jesu kalkulacije prihoda i troškova proizvodnje u čijoj je strukturi potrebno odrediti proizvodne rezultate (prinose i prihode) i troškove, odnosno inpute, izražene količinski za svaku pojedinačnu proizvodnju. Specijalizacija poljoprivredne proizvodnje uglavnom je na niskom nivou pa u procesu sagledavanja ekonomije ruralnih gazdinstava treba uzeti u obzir ekonomsku isplativost različitih vidova proizvodnje kojima se bave gazdinstva u ruralnim sredinama. Ukupna neto dobit u poljoprivrednoj proizvodnji na jednom gazdinstvu se može odrediti kada se od ukupnih prihoda odbiju varijabilni i fiksni troškovi.
Poljoprivredni proizvođači ne mogu da utiču na cenu proizvoda na tržištu, ali mogu u znatnoj meri da utiču na cenu koštanja svojih proizvoda i veličinu troškova u proizvodnji poljoprivrednih proizvoda. U strukturi troškova poljoprivredne proizvodnje javljaju se varijabilni i fiksni troškovi.
Varijabilni troškovi povezani su sa određenom vrstom proizvodnje i variraju zavisno od obimu proizvodnje. Ne javljaju se ako se ništa ne proizvodi pa se mogu tačno utvrditi.
U biljnoj proizvodnji se najčešće javljaju sledeći varijabilni troškovi:
– organska i mineralna đubvriva
– semenski i sadni material
– hemijska sredstva za zaštitu bilja
– sezonska radna snaga
– zakup i iznajmljivanje mehanizacije i opreme ukoliko se ne poseduje
– troškovi radova posle berbe/žetve (sušenje, čišćenje, pakovanje, sortiranje)
– ambalaža
Fiksni troškovi u poljoprivrednoj proizvodnji odnose se na kompletnu poljoprivrednu proizvodnju. Stalni su i u proizvodnji prisutni duži period i ne zavise od vrste i obima proizvodnje.
U fiksne troškove najčešće ubrajamo:
– troškovi poljoprivredne mehanizacije i opreme: održavanje i amortizacija
– gorivo i mazivo za mehanizaciju
– održavanje i amortizacija ekonomskih zgrada
– osnovni troškovi poljoprivrednog gazdinstva: voda, električna energija, različite vrste osiguranja (useva, stoke,…)
– doprinosi za PIO fond
– porezi na imovinu
– troškovi zakupa poljoprivrednog zemljišta
– troškovi kamata na kredite, zajmove i lizig rate
Izvor: Dipl. inž. agroekonomije Dragan Kolčić, PSSS Knjaževac
Foto: Envato
