Prouzrokovač bele truleži jabuke, Botryosphaeria dothidea, pored plodova zaražava i drvenaste delove biljke prouzrokujući rak grana i debla.
Stabla jabuke oslabljena usled suše, niskih zimskih temperatura, ožegotina od sunca, slabe i neizbalansirane ishrane i delovanja drugih patogena su posebno osetljiva na B. dothidea. Na njima se često uočava pucanje kore i sušenje drvenastih delova (rak rane). Trulež plodova se ne javlja svake godine u istom intenzitetu. U nekim godinama predstavlja ozbiljan problem, a ponekad zaraze skoro da i nema.
Osetljiva sorta jabuke je Zlatni Delišes. Jonatan i Crveni Delišes su sorte manje osetljive na B. dothidea u poređenju sa drugim sortama. Pored jabuke, oboljenje se javlja i na vinovoj lozi, krušci i pitomom kestenu.
Prvi simptomi oboljenja na granama i grančicama jabuke mogu se uočiti početkom leta u vidu sitnih, okruglih pega ili pustula. Sa razvojem oboljenja, tkivo u okviru pega postaje malo ulegnuto. Pred kraj leta dolazi do prestanka daljeg širenja rak rana koje se teško mogu razlikovati od onih koje prouzrokuje Botryosphareia obtusa. U cilju tačne identifikacije patogena, neophodno je izvršiti izolaciju u laboratorijskim uslovima.
Do početka proleća, na glatkoj površini novonastalih rak rana formiraju se piknidi. Na starijim rak ranama, piknidi mogu biti prisutni tokom cele godine. Kora u okviru zaraženih drvenastih delova je ljuspičasta, tanka i narandžaste boje. Tkivo ispod rak rana je vodenasto ili sluzavo, mrko obojeno. Većina rak rana nisu duboke, i uglavnom se šire do drvenastog dela ispod kore.
Na plodovima se javljaju dva simptomatološki različita tipa truleži, koji zavise od faze razvoja ploda. Prvi potiče od spoljašnje, a drugi od unutrašnje infekcije ploda.
Na površini ploda se u početku uočavaju sitne, blago ulegnute mrko obojene pege koje mogu biti okružene crvenim oreolom. Sa daljim razvojem oboljenja, središnji deo ili ceo plod propada i truli. Kod crvenih sorti jabuke može tokom procesa truljenja doći do izbeljivanja pokožice tako da na kraju plodovi imaju svetlosmeđu boju. Zbog ove karakteristike, oboljenje se naziva „bela trulež”. Ova površinska trulež ploda jabuke se često može pomešati sa crnom ili gorkom truleži.
Tkivo ploda jabuke zaraženo gljivom B. obtusa je čvrsto i donekle kožasto. Površina pega nije ulegnuta i ponekad se formiraju piknidi. Zaraženo meso ploda gljivom B. dothidea je meko i na poprečnom preseku ima ovalni oblik. Površina pege je blago ulegnuta. Kod plodova jabuke zaraženih gljivom Glomerella cingulata na poprečnom preseku se uočavaju zaraženi delovi kupastog oblika, a površina pege je ulegnuta sa brojnim koncentrično raspoređenim acervulima.
Plodovi jabuke bez vidljiv površinskih simptoma truleži mogu ubrzano propasti nakon berbe ili iznošenja iz hladnjača. Zaraženo meso ploda je meko, a na površini se mogu uočiti lepljive bezbojne kapljice. Kod plodova koji su ostavljeni na sobnoj temperaturi ispod epidermisa se mogu uočiti plodonosna tela gljive. Poreklo ove unutrašnje truleži ploda nije poznato.
Ciklus razvoja B. dothidea je sličan razvoju B. obtusa. Toplo i vlažno vreme pogoduje razvoju B. dothidea. Optimalna temperatura za ostvarivanje infekcije je oko 30 stepeni. Prouzrokovaču crne truleži, međutim, više odgovara nešto hladnije vreme, te se zaraze jabuke najčešće ostvaruju pri temperaturama od 20 stepeni.
B. dothidea prezimljava u plodonosnim telima na mrtvim nadzemnim drvenastom delovima jabuke. Tokom proleća i kišnog leta iz ovih struktura se oslobađa veliki broj spora koje cure u vidu želatinozne mase. Kišnim kapima spore se dalje raznose na ostale delove biljke. Nekrotirani delovi grana i grančica su posebno pogodni za naseljavanje patogena.
Do infekcije ploda dolazi počevši od fenofaze cvetanja pa do berbe. Zaraze na plodovima obično nisu uočljive sve do početka zrenja. Trulež ploda se uglavnom javlja na strani koja je bila izložena visokim temperaturama. Suša, stres, mehaničke povrede i izmrzavanja pojedinih delova biljaka tokom zime pogoduju razvoju oboljenja.
Jedna od mera suzbijanja jeste izbor sorte. Iako ne postoji sorta jabuke otporne na B. dothidea, utvrđeno je da su neke sorte (Akane, Fudži) manje osetljive na prouzokovača bele truleži.
Pri podizanju novih zasada jabuke koji su u neposrednoj blizini zapuštenih površina obraslih drvenastim biljkama, mora se posebno obratiti pažnja pri izboru u rasporedu sorti u voćnjaku.
Pravovremenom primenom agrotehničkih i hemijskih mera može se postići ekonomski zadovoljavajući nivo zaštite jabuke od prouzrokovača bele truleži. Programi zaštite jabuke koji se zasnivaju na izvođenju svih neophodnih mera u cilju smanjenja inokuluma predstavljaju osnovni način suzbijanja B. dothidea. Tu spadaju pažljivo orezivanje i uklanjanje izumrlih drvenastih delova jabuke, orezivanje i uklanjanje rak rana najmanje 40 cm ispod orezanog dela (orezani oboleli drvenasti delovi moraju se ili zakopati ili spaliti), uklanjanje svih mumificiranih plodova.
Što se hemijskim mera tiče, prouzrokovač bele truleži jabuke uglavnom se suzbija u isto vreme i sa istim preparatima koji se koriste za suzbijanje V. inaequalis.
Izvor: „Priručnik za integralnu proizvodnju i zaštitu jabuke” (Prof. dr Aleksa Obradović, Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, Doc. dr Dragan Radivojević, Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, Beograd, Dr Dragan Vajgand, Agroprotekt d.o.o., Sombor, Dr Emil Rekanović, Institut za pesticide i zaštitu životne sredine, Beograd)
Foto: University of Georgia Plant Pathology , University of Georgia, Bugwood.org
