Gorka trulež je oboljenje koje izaziva gljivica Glomerella cingulata i prisutno je praktično u svim regionima gde se jabuka komercijalno gaji.
U poređenju sa druga dva oboljenja ploda jabuke tipa truleži (bela trulež i crna trulež), gorka trulež je potencijalno destruktivnija.
Prouzrokovač gorke truleži, Glomerella cingulata (sinonimi: Colletotrichum gloeosporioides i Glomerella rufomaculans-vaccinii), može da izazove i pegavost lišća i rak na drvenastim delovima, ali u našim uslovima to nije uobičajena pojava. Oboljenje je prisutnije u toplijim predelima jer više temperature pogoduju razvoju patogena.
Pre pojave fungicida iz grupe strobilurina, gorka trulež je u uslovima toplog i vlažnog vremena u velikoj meri uticala na drastično smanjenje prinosa jabuke.
Izgled zaraženih plodova jabuke se ponekad razlikuje u zavisnosti od toga da li je do infekcije došlo putem askospora i konidija iz peritecija ili samo konidijama. G. cingulata je jedna od retkih prouzrokovača truleži koja može da prodre direktno kroz neoštećenu pokožicu jabuke. Međutim, početni simptomi su slični za oba načina ostvarivanja zaraze i javljaju se obično sredinom leta ili nešto kasnije. Prvo se na plodu uočavaju sitne, blago ulegnute pege, svetlo do tamnosmeđe boje. Na zrelim plodovima oko pega se ponekad može uočiti crveni prsten.
Pege nastale infekcijom konidijama zadržavaju okrugli oblik i sa daljim razvojem postaju ulegnute. U okviru pega, patogen formira brojna plodonosna tela – acervule koje su koncentrično raspoređene oko mesta infekcije. Zastupljenost acervula u okviru pega nije uniformna – negde su prisutne u velikom broju, a negde samo poneka. Unutar acervula formira se veliki broj konidija koje su uronjene u sluzastu tečnost. U vlažnim uslovima ova masa spora poprima kremast izgled i ružičastu boju.
Pege nastale infekcijom askosporama obično imaju tamniju boju (tamnosmeđa) i nisu ulegnute. U okviru pega uočavaju se brojne peritecije i acervule. Peritecije se nalaze u sitnim ispupčenjima tamnosmeđe do crne boje rasutim po površini pege.
Pege se dalje sa površine ploda šire ka unutrašnjosti. Na poprečnom preseku ploda imaju „V” oblik, što je važno u dijagnozi oboljenja jer su karakteristične samo za gorku trulež jabuke. Jako zereženi plodovi trule, propadaju i na kraju mumificiraju. Mumificirani plodovi ostaju pričvršćeni za grane tokom zime i služe kao izvor zaraze za nerednu sezonu.
Patogen prezimljava u mumificiranim plodovima jabuke i u pukotinama kore grana i debla. Primarni izvor inokuluma su konidije, mada su i askospore u nekim zasadima značajne za ostvarivanje primarnih infekcija. Konidije se šire vetrom i kišnim kapima, ali i insekti i ptice imaju značajnu vektorsku ulogu. Askospore se oslobađaju iz askusa u prisustvu slobodne vode i raznose vetrom. Plodovi su osetljivi na zaraze tri nedelje posle precvetavanja pa do berbe. Optimalni uslovi za razvoj gorke truleži su česti periodi kišnog vremena, relativna vlažnost vazduha od 80 do 100% i temperature od oko 30°C.
Suzbijanje prouzrokovača gorke truleži jabuke se najbolje postiže kombinovanjem agrotehničkih i hemijskih mera borbe. Neophodno je, pre svega, iz voćnjaka ukloniti mumificirane plodove i odstraniti rezidbom osušene drvenaste delove. U toku sezone, ukoliko je u voćnjaku prisutna bakteriozna plamenjača, neophodno je ukloniti zaražene i osušene delove biljke jer oni mogu biti naknadno kolonizovani gljivom G. cingulata i služiti kao izvor inokuluma. Primenom fungicida na bazi strobilurina postiže se dobra zaštita jabuke od prouzrokovača gorke truleži. Intervali primene fungicida u toku letnjih meseci ne bi trebalo da budu duži od 14 dana.
Izvor: „Priručnik za integralnu proizvodnju i zaštitu jabuke” (prof. dr Aleksa Obradović, Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, doc. dr Dragan Radivojević, Univerzitet u Beogradu, Poljoprivredni fakultet, dr Dragan Vajgand, Agroprotekt d.o.o., Sombor, dr Emil Rekanović, Institut za pesticide i zaštitu životne sredine, Beograd)
Foto: Cheryl Kaiser, University of Kentucky, Bugwood.org, Bruce Watt, University of Maine, Bugwood.org, Elizabeth Bush, Virginia Polytechnic Institute and State University, Bugwood.org, Gerald Holmes, California Polytechnic State University at San Luis Obispo, Bugwood.org
