Prava zima sa niskim temperaturama je vrlo kritičan period u životu svake pčelinje zajednice. Ako je temperatura ispod osam stepeni nema opštenja pčela sa prirodom, na temperaturama od devet do 16 stepeni ona je povremena, a raspon od 16 do 32 stepena im najviše odgovara.
Sa dolaskom hladnih dana, pčele u košnici formiraju klube čija gustina nije jednaka – klube je gušće na rubnom delu, ali sa malenim razmakom u kojem je zarobljen vazduh kao odličan izolator. Unutar klubeta odvija se život sve do proleća. U njegovom središtu je prava letnja klima sa velikom vlažnošću i temperaturama od 33,3 do 43,4 stepena. Ova temperatura je stabilna, ma koliko se spoljašnja menjala jer je to uslov za razvoj i opstanak legla.
Kad temperatura okoline dostigne od šest do osam stepeni, sve pčele u zajednici formiraju kompaktno klube. To je istovremeno i raspon temperatura u kojem je potrošnja hrane najmanja. Daljim opadanjem spoljne temperature potrošnja ne raste onom brzinom koja bi se očekivala. Ako pčele ne neguju leglo, temperatura u središtu klubeta se kreće oko 21 stepen, dok se na površini omotača može izmeriti vrednost od 6,1 do 7,8 stepeni. Sa daljim padom temperature klube se skuplja, debljina omotača se povećava, a pčele zbijaju.
Temperature zavise i od toga da li u klubetu ima legla ili ne. Ukoliko ga u središtu nema, temperatura u centru ne sme da padne ispod 14 stepeni, dok je tada na obodu svega 6,6 stepeni. Sa leglom, temperatura ne bi smela da bude niža od 33 stepa u centru i 14 na periferiji.
Značajna uloga u održanju toplotne stabilnosti je i od samog meda koji se nalazi u vencima iznad prostora gde se formira klube. Poznato je da je med materija sa vrlo velikom toplotnom tromošću, da se dugo i sporo zagreva, a da se isto tako i hladi. Med koji se dekristališe zahteva dosta vremena da poprimi toplotu i da se ponovo vrati u tečno stanje, ali zato dugo ostaje vruć. Isto se dešava i sa medom u ćelijama koje su iznad klubeta.
Gubitak toplote pčele takođe sprečavaju stvaranjem vazdušne izolacije u ćelijama. Od svih pčela u klubetu, više od polovine njih zaposeda prazne ćelije saća, zatvarajući ih telima kako bi stvorile prostor u kome je zarobljen vazduh. On ne može da se kreće i zato je dobar toplotni izolator, kao tanki sloj vazduha između dvostrukih stakala na prozoru.
Izolaciju čini i mnoštvo dlačica koje se nalaze na grudime pčele, između kojih je takođe nepokretan vazduh. Pčele se u klubetu stalno komešaju, jedno vreme provode u spoljašnjem sloju, a zatim se probijaju do unutrašnjosti da se ogreju. Naravno, one ne ostaju dugo u centralnom delu jer je tu toplo, a istovremeno i vrlo vlažno i zagušljivo zbog veće koncentracije ugljen-dioksida.
Kao neophodan uslov za razvoj legla potrebna je i vlaga i to najmanje 60% vlažnosti. Tako se pčele stalno premeštaju između svežeg i hladnog dela i toplog i zagušljivog. Što je temperatura okoline niža, komešanje je veće, pošto pčele ne mogu dugo da ostanu u spoljašnjem sloju.
Izvor: dipl. inž. Nenad Stefanović, PSSS Leskovac
Foto: Pixabay
