Paralelno sa intenzifikacijom voćarske proizvodnje, kad se u proizvodnju uvodi novi uzgojni oblik vitko vreteno, koji je polako potisnuo do tada primenjivane uzgojne oblike, javila se potreba za kvalitetnim sadnim materijalom koji će zadovoljiti osnovni zahtev savremenog voćarenja – rano stupanje u plodonošenje, a samim tim i brzi obrt kapitala.
Takve zahteve mogla je da zadovolji jedino sadnica sa formiranim grančicama koja će u kratkom roku formirati krunu i već u drugoj godini dati značajan prinos. Proizvodnja jednogodišnjih sadnica sa krunom formiranom od prevremenih grančica, počela je u Holandiji paralelno sa pojavom vitkog vretena, a ubrzo je počela proizvodnja dvogodišnjih sadnica sa formiranom inicijalnom krunom nazvanih knip.
Naziv knip sadnica nastao je od holandske reči knip, što u prevodu znači rez, a označava tehnološki postupak prekraćivanja letorasta.
Proizvodnja knip sadnica počinje sadnjom podloga u proleće i kalemljenjem na spavajući pupoljak u avgustu. Pupoljak do kraja vegetacije sraste sa podlogom, ali se ne aktivira u smislu rasta, nego miruje.
Sadnja podloga trebalo bi da je 25–30 cm u redu, a red od reda trebalo bi da je prilagođen raspoloživoj mehanizaciji, od 80–120 cm. U sledećoj godini pored svakog kalema postavljaju se štapovi (metalni ili bambusovi) uz koji će se vezivati mladar koji će formirati buduću sadnicu. Tokom vegetacije, mladar koji je izbio iz okalemljenog pupoljka privezuje se uz štap, nekoliko puta tokom vegetacije. Operacija vezivanja je neophodna pošto je potrebno da dobijemo pravu sadnicu. Mladari koji imaju uspravan rast daju bolju sadnicu (porast oko 120–150 cm tokom prve vegetacije). U proleće sledeće godine, pre početka vegetacije, vršimo prekraćivanje na visini od 70 do 80 cm u odnosu na površinu zemljišta. Na toj visini prečnik sadnice trebalo bi da je najmanje 10 mm. Ispod reza imamo samo pupoljke bez prevremenih grančica koje su uklonjene u toku prethodne vegetacije, ukoliko ih je bilo.
Posle početka vegetacije, ispod preseka ostavljamo samo jedan mladar koji će dati buduću sadnicu, a ostale uklanjamo. Prevremene grančice na novom porastu se formiraju na visini od oko 90 cm. Kvalitetnom negom sadnica, što podrazumeva navodnjavanje, obradu zemljišta, zaštitu, prihranu sadnica putem fertigacije ili folijarno i na druge načine, obezbeđuje se porast brojnih prevremenih grančica. Da bismo pospešili obrastanje vršnog mladara prevremenim grančicama primenjujemo i druge odgovarajuće mere kao što je uklanjanje vršnih listova.
Kad vršni letorast na sadnici dostigne 15–20 cm, listići na vrhu mladara se uklanjaju. Ova operacija se obično obavlja ručno. Važno je da se ne ošteti vršna tačka rasta. Ovu operaciju ponovljamo 4–6 puta. Obično jednom nedeljno, a ako je porast sadnica intenzivan, i dva puta nedeljno. Rezultat uklanjanja mladara je grananje sadnice. Broj grančica zavisi od sorte, ali je svakako više grančica posle uklanjanja vršnih listova nego bez toga.
Postupak odstranjivanja vršnih listova trebalo bi da se obavi kad se dostigne potreban porast, bez obzira na vremenske prilike. Ovaj postupak bazira se na pojavi apikalne (vršne) dominacije, koja je rezultat nagomilavanja auksina, hormona rasta, u vršnim delovima biljke. Uklanjanjem vršnih listova pupoljci ispod vršnog daju novi porast (prevremene grančice).
Karakteristike kvalitetne knip sadnice:
– minimalni prečnik sadnice 14 mm na visini od 100 mm iznad površine zemlje
– minimalna visina 1,6 m iznad spojnog mesta
– minimalno 3 grančice dužine preko 30 cm, poželjno je minimum 7 grančica
– ugao grananja minimum 60 stepeni ili više
– debljina grančica ne sme preći 30% debljine vodilice
– kvalitetan korenov sistem sa mnogobrojnim žilama, a dužina podloge u zemljištu minimum 250 mm
– minimalne štete nastale prilikom vađenja i ostalih operacija
– bez vidljivih oštećenja od bolesti i štetočina
– sadnice tretirati pre prodaje preparatima na bazi bakra i mineralnih ulja
– sadnice u transportu obezbediti da ne dođe do oštećenja od, na primer, isušivanja korenovog sistema
Prednosti knip sadnica:
– razvoj velikog broja prevremenih grančica na željenoj visini
– veliki uglovi prevremenih grana, tako da savijanje nije potrebno
– dužina prevremenih grana se postepeno smanjuje od osnove prema vrhu i sadnica formira konusnu krunu
– visoka početna rodnost
Nedostaci knip sadnica:
– visoka cena
– mali broj sadnica po jedinici površine rastila
– obavezna jesenja sadnja ili navodnjavanje
Izvor: dipl. inž. Zlatica Krsmanović, PSSS Loznica
Foto: Pixabay
