Kada se prolazi kroz opštine Topola i Aranđelovac, neko bi odmah uporedio ovaj naš ustanički kraj sa Toskanom, zbog prelepih krajolika prošaranih vinogradima. Obnova vinogradarstva u ovom delu Srbije, u prethodnih dvadesetak godina je očigledna, ali se pri tome iz vida gubi mnogo krupnija slika: da je cela Srbija u davnoj prošlosti izgledala kao danas ovaj kraj Šumadije i da je proizvodnja vina bila mnogo veća.
Ovde smo izvršili poređenje podataka iz statistika FAO za 2020. i popisa vinograda iz 1889. Podaci za 1889. koji su dodeljeni Austriji, Mađarskoj i Hrvatskoj nisu uporedivi sa današnjim jer su teritorije bile drugačije: Austriji su pripadale i Češka, Slovačka, Galicija, Tirol, Dalmacija, Istra i Slovenija; Mađarskoj je pripadala Vojvodina i Erdelj, a Hrvatska i Slavonija nisu uključivale podatke za Istru i Dalmaciju.
Proizvodnji vina u Srbiji danas pripadaju i podaci za Vojvodinu, pa je pad proizvodnje vina u centralnom delu Srbije oštriji po njihovom isključivanju.
U Srbiji je 1889. proizvedeno 83,2 hiljade tona vina sa 43.305 hektara vinograda. Filoksera je već tada došla iz SAD i izazvala je pad proizvodnje vina u Francuskoj i brzo se proširila do Srbije te je uticala da se smanji proizvodnja vina na samo 12 hiljada tona u 1901.
Borba protiv filoksere vodila se krčenjem starih vinograda i sadnjom novih na amerikanskoj podlozi, te je u 1908. prevaziđena proizvodnja iz 1889. sa 85,6 hiljada tona vina.
U 2020. je u Srbiji proizvedeno 27,3 hiljada tona vina, što je tačno trećina proizvodnje od pre više od 130 godina!
Po proizvodnji vina u 2020. Srbija se nalazila na 37. mestu u svetu i bila je uporediva sa Belorusijom i Turskom. Proizvodnja je veoma promenljiva u svim zemljama pa je i rang zemalja kolebljiv.
Veću proizvodnju vina od Srbije od susednih zemalja imale su Rumunija, Mađarska, Bugarska, Severna Makedonija i Hrvatska.
Kada se uporedi proizvodnja sa 1889. godinom sve zemlje sa poznatim podacima, izuzev Srbije, imale su rast proizvodnje vina. On je bio najveći u Rumuniji, ali je ona proširena za Erdelj posle Prvog svetskog rata.
Unutar teritorije Austro-Ugarske jedino se sa sigurnošću može tvrditi da je Hrvatska imala veći relativan pad proizvodnje od Srbije jer je smanjenje 59% kada se poredi tadašnja teritorija Hrvatske i Slavonije (127.377 tona) i sadašnje Hrvatske (52.500 tona), a koja uključuje i Istru i Dalmaciju. Proizvodnja sadašnje teritorije Hrvatske tada je bila mnogo veća (da ne procenjujemo da li je to 180 ili 240 hiljada tona), pa je i relativan pad bio mnogo oštriji.
U Srbiji je rekordna površina pod vinogradima bila sredinom pedesetih godina dvadesetog veka, kada je premašila 130.000 hektara da bi se u trećoj deceniji dvadeset i prvog veka smanjila na manje od 20.000 hektara.
Rekordna proizvodnja vina bila je 1982. godine, kada je iznosila 299 hiljada tona. Nivo proizvodnje vina u 2020. bio je za 91% manji od rekordnog, ili, drugačije rečeno, predstavljao je samo 9% rekordne količine.
Izvor: Makroekonomija.org
Foto: Envato, Kraljeva vinarija
