Mehanizam kojim pčele određuju udaljenost medonosne paše nije do kraja razjašnjen. Postoje različita objašnjenja, a hipoteze o ’potrošnji energije’ i ’optička hipoteza’ najčešće se koriste da objasne odluku pčela za sakupljanjem hrane sa različite udaljenosti.
Hipoteza o „potrošnji energije“ se zasniva na izboru pčela radilica da sakupljaju hranu na razdaljini za koju se opredeljuju na osnovu odnosa energije koja je potrebna za povratni let do biljaka i količine energije sakupljene hrane. Ako razdaljina do lokacije sa pašom iznosi 1 km pčeli je potrebno 6,7 minuta za povratni let i to bi je „koštalo“ sakupljenog nektara iz 267 cvetova deteline. Ako ima bolje isplativ izvor nektara (bliži košnici sa relativno istom energetskom vrednošću nektara) medonosna pčela se odlučuje za taj izvor hrane.
Medonosna pčela ima jaču sklonost da u potrazi za hranom posećuje biljke duž reda u zasadu nego da posećuje biljke između redova.
„Optička hipoteza“ razmatra pretpostavku da pčela meri brzinu protoka pokretne slike iz oka na putu do hrane i koristi je za proračunavanje razdaljine do nje (von Frisch, 1967, Esch i Burns, 1996). Radilica medonosne pčele može leteti i do 5.983 m od košnice. Prosečna razdaljina do koje leti radilica podvrste Apis mellifera carnica koja sakuplja nektar iznosi 1.526,1 m, a polenaruša 1.743 m (Steffan-Dewenter i Kuhn, 2003). Na osnovu ovih podataka jedna nektaruša i polenaruša mogu biti zastupljene na teritoriji čija površina iznosi 187 ha i 238 ha, respektivno.
Raspored košnica u polju može biti različit i često je uslovljen konfiguracijom terena, dozvolom da se košnice sa pčelama rasporede na konkretnom terenu i neretko su u suprotnosti sa preporukama za određenu vrstu biljaka. Najbolje je da se košnice sa pčelama postave u malim grupama (3-5 košnica) kroz zasad tako da pčele izletom pokriju celu površinu. Na primer, ako su pčelinja društva za oprašivanje lubenice postavljena uz ivicu polja sa ovom kulturom, pčele će dva puta češće posećivati cvetove ove biljke u odnosu na pčele iz košnica koje su udaljenije od parcele sa ovim povrćem. Grupe košnica trebalo bi postavljati u cik-cak rasporedu na razdaljini od oko 160 m, što je znatno bolje nego skoncentrisati košnice sa pčelama na jednom mestu. Izuzetak od ovog pravila za raspored košnica sa pčelama se čini u slučaju da se radi o Alberti Žnideršič košnicama koje su uobičajeno ugrađene na vozila (uobičajeno se radi o 48 košnica po vozilu). Tada se pčelinja društva nalaze skoncentrisana na jednom mestu i postavljaju dublje unutar zasada/parcele.
Ako košnice sa pčelama ne mogu da budu smeštene unutar zasada/useva, one bi trebalo da budu postavljene niz vetar, tako da miris cvetova biljke dospe do pčela.
Lokacije koje su osunčane tokom jutra, ocedne (suve) i zaštićene od jakog vetra trebalo bi da podstaknu maksimalanu aktivnost pčela radilica. U SAD se za oprašivanje jabuke preporučuje postavljanje grupa od po 4 košnice sa pčelama na svakih 130 m, ili na većim plantažama od 8 do 16 pčelinjih društava na svakih 180 do 270 m, s tim da se prva grupa košnica postavi na 90 m od početka zasada. Radijus radilica u sakupljanju hrane se povećava nakon prvog dana po raspoređivanju na novom terenu/polju. Todd i McGregor (1960) su ustanovili da je polinacija lucerke pčelama najveća na razdaljini do 91 m od košnice u poređenju sa rezultatima oprašivanja na 137 m. Njihova preporuka je da bi košnice trebalo raspoređivati u polju na međusobnoj razdaljini manjoj od 183 m.
Što je željena parcela sa biljkama za oprašivanje dalje od pčelinjih društava, to se više energije troši za let pčele, povećava se rizik da pčela strada od neprijatelja i potrebno je angažovati veći broj pčelinjh društava za oprašivanje zasada. K
Izvor: „Praktikum iz pčelarstva“ (dr Nada Plavša, dr Nebojša Nedić)
Foto: Pixabay
